EBCI Articles.

การปิดโรงงานพานาโซนิค 2 แห่ง ในนิคมอุตสาหกรรมเวลโกรว์ แล้วไปเปิดที่เวียดนาม ด้วยเหตุผลว่าเพื่อขยายฐานการผลิตเครื่องซักผ้า ตู้เย็น ที่ใหญ่ขึ้น ทั้งๆ ที่พานาโซนิคเปิดดำเนินธุรกิจในไทยตั้งแต่ปี 2522

แม้จะเป็นการปิดเพียง 2 โรงงาน ในขณะที่อีก 18 โรงงาน ยังดำเนินธุรกิจตามปกติ

แต่…..ก็เป็นสัญญาณบอกเหตุว่านักธุรกิจและนักลงทุนญี่ปุ่นกำลังมองประเทศไทยว่าเป็นแหล่งที่น่าสนใจต่อไปของอุตสาหกรรมการผลิตสินค้าหรือไม่

สัญญาณบอกเหตุที่น่าสนใจต่อมาคือนายโยชิฮิเดะ สึกะ นายกรัฐมนตรีคนใหม่ของญี่ปุ่นบินตรงไปเจรจาการค้ากับเวียดนามและอินโดนีเซีย

คำถามที่น่าสนใจคือญี่ปุ่นไม่สนใจที่จะลงทุนในไทยแล้วหรือ ทั้งๆ ที่ไทยมี EEC (Eastern Economic Corridor) ซึ่งเป็นพื้นที่การลงทุนที่น่าสนใจที่สุดในอาเซียน และไทยยังเป็น Strategic Location ด้าน Logistics สำหรับอาเซียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็น Logistics Hub ของ CLMV และ GMS (Greater Mekong Sub-region)

นักวิเคราะห์ นักวิชาการ นักธุรกิจ นักลงทุนไทย หลายท่านเชื่อว่า “ค่าแรง” เป็นแรงผลักสำคัญที่ญี่ปุ่นออกจากไทยและเป็นแม่เหล็กสำคัญดึงอุตสาหกรรมญี่ปุ่นจากไทยไปเวียดนาม

บางท่านมองไปที่นโยบายการค้าการลงทุนของนายกรัฐมนตรีคนใหม่ของญี่ปุ่นที่มุ่งส่งเสริมให้มีการลงทุนในต่างประเทศโดยเฉพาะเวียดนามและอินโดนีเซีย ซึ่งทั้งสองประเทศเป็นเพื่อนในอาเซียนที่เป็นคู่แข่งทางการค้าการลงทุนโดยตรงของไทย (Lovely Competitors) ทั้งนี้ ยังไม่พูดถึงเมียนมา ลาว และกัมพูชา

แต่ผมกลับมองว่า นายกรัฐมนตรีคนใหม่ของญี่ปุ่น ซึ่งทำงานคู่กับนายชินโซ อาเบะ อดีตนายกรัฐมนตรีคนก่อน น่าจะยังคงใช้ยุทธศาสตร์ของญี่ปุ่นซึ่งใช้มาตั้งแต่กลางทศวรรษ 1990 นั่นก็คือเน้นยุทธศาสตร์ภูมิเศรษฐศาสตร์ใหม่สำหรับเอเชีย เพื่อให้เกิดความได้เปรียบท่ามกลางการแข่งขันในภูมิภาค (Regionalism) ซึ่งยุทธศาสตร์ที่ว่านี้เกี่ยวข้องกับการค้าการลงทุน

หากเรามองย้อนกลับไปตั้งแต่ปี 2000 ญี่ปุ่นทำการตกลงทางการค้าในกรอบต่างๆ มากมาย เฉพาะในปี 2015 มี 15 FTA และขยายเป็นพหุภาคีกับหลายประเทศ เช่น FTA อาเซียน-ญี่ปุ่น TPP (Trans-Pacific Partnership) รวมทั้ง RCEP (Regional Comprehensive Economic Partnership) ซึ่งเป็นความตกลงทางการค้าที่มีขนาดตลาดใหญ่ที่สุดในโลก มีขนาดเศรษฐกิจรวมกัน 27.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ คิดเป็น 27.7% ของโลก มีมูลค่าการค้ารวม 11,545 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ คิดเป็น 29.4% ของมูลค่าการค้าโลก มีพลเมืองรวมกันมากกว่า 3.5 พันล้านคน คิดเป็น 45.3% ของประชากรโลก

ในขณะเดียวกัน ญี่ปุ่นยังขับเคลื่อนด้านการช่วยเหลือในรูปของโครงสร้างพื้นฐาน (ก็คล้ายๆ กับ BRI: Belt and Road Initiative ของจีน) พร้อมกับให้ความร่วมมือด้านการพัฒนาธรรมาภิบาลของประเทศที่เข้าไปให้ความช่วยเหลือ

ดังนั้น ยุทธศาสตร์การค้าการลงทุนนอกประเทศของนายกรัฐมนตรีคนใหม่ของญี่ปุ่นก็คงจะใกล้เคียงกับนายกรัฐมนตรีคนก่อน แต่อาจจะเพิ่มน้ำหนักมากขึ้นไปที่ประเภทของอุตสาหกรรมที่จะไปลงทุนในประเทศต่างๆ ในอาเซียน พร้อมๆ กับพิจารณาผลประโยชน์ทางการเมืองควบคู่กันไป

แล้วทำไมญี่ปุ่นไม่สนใจไทย ?

ผมเชื่อว่าญี่ปุ่นยังคงสนใจที่จะลงทุนในไทย เพราะตัวเลขการขอรับการส่งเสริมการลงทุนจาก BOI  โดยนักลงทุนญี่ปุ่นในปี 2562 และ BOI ออกบัตรส่งเสริมแล้ว มีมากถึง 201 โครงการ มูลค่าการลงทุน 73,218 ล้านบาท ในขณะที่ตัวเลขปี 2563 (ม.ค. – มิ.ย.) BOI ออกบัตรส่งเสริมให้นักธุรกิจญี่ปุ่น 108 โครงการ มูลค่าการลงทุน 67,902 ล้านบาท แต่การที่ญี่ปุ่นย้ายฐานการผลิตน่าจะเกิดจากเวียดนามมีเรื่องและข้อเสนอที่น่าสนใจมากกว่าไทย

ค่าจ้างแรงงานของเวียดนามถูกกว่าไทยมาก (ข้อมูลล่าสุด ค่าจ้างแรงงานขั้นต่ำรายวันของเวียดนามเท่ากับ 180-260 บาท ในขณะที่ของไทยวันละ 313-336 บาท)

อัตราความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของเวียดนามมีอย่างต่อเนื่อง

ช่วงปี 1990-2016 GDP ของเวียดนามโตมากเป็นอันดับ 2 ของโลกรองจากจีน รายได้เฉลี่ยของประชากรปี 2017 เท่ากับ 71,486 บาทต่อปี มูลค่า Market CAP ของตลาดหลักทรัพย์ 2 แห่ง ในเวียดนามเท่ากับ 2.4 ล้านล้านบาท ตลาดการค้าเวียดนามใหญ่กว่าประเทศไทย ต้นทุนต่อหน่วยการผลิตต่ำกว่าไทย

สิทธิประโยชน์ด้านภาษีอากรที่ให้แก่นักลงทุน เช่น การยกเว้นค่าภาษีอากรการนำเข้าเครื่องจักร วัตถุดิบ ค่าภาษีเงินได้นิติบุคคล เป็นปัจจัยสำคัญ ซึ่งไทยเองก็มีข้อเสนอที่น่าสนใจเช่นกัน

เวียดนามสร้างเมืองใหม่ที่ชานเมืองฮานอยเป็น Smart City โดยเวียดนามจับมือกับบริษัทญี่ปุ่นประมาณ 20 บริษัท ลงทุนด้วยงบ 4,210 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ใช้ IOT (Internet of Things) สนับสนุนการควบคุมและประหยัดพลังงาน ในขณะที่ไทยก็มี EEC

ผลของสงครามการค้าระหว่างอเมริกา-จีน ทำให้สินค้าญี่ปุ่นที่ผลิตในจีนได้รับผลกระทบอย่างมากเพราะจะถูกอเมริกากีดกันหรือต้องชำระภาษีอากรนำเข้าที่อเมริกาในอัตราสูง

รัฐบาลญี่ปุ่นจึงส่งเสริมให้บริษัทญี่ปุ่นในจีนย้ายฐานการผลิตไปอาเซียน ซึ่งบริษัทญี่ปุ่นจำนวนมากเลือกลงทุนในเวียดนามและอินโดนีเซีย

สินค้าญี่ปุ่นที่ผลิตในเวียดนามและส่งไปขายที่อเมริกาจะไม่ได้รับผลกระทบด้านภาษีอากรนำเข้าที่อเมริกา และยังได้ประโยชน์จาก EVFTA  (EU-Vietnam Free Trade Agreement)     ด้วยการได้รับยกเว้นภาษีอากรที่นำเข้าที่ EU ในครึ่งปีหลังของปี 2020 แต่ไทยยังไม่ได้รับประโยชน์ด้านนี้จากอเมริกาและ EU มากนัก หรือน้อยมากเมื่อเทียบกับเวียดนาม

Logistics & Supply Chain

ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีการลงทุนในเวียดนาม (Foreign Direct Investment: FDI) ใหญ่เป็นอันดับ 2 ของเวียดนาม ดังนั้น ระบบ Supply Chain (การสนับสนุนการผลิตซึ่งกันและกันและระบบ Logistics ในเวียดนาม) จึงเป็นเหตุจูงใจให้มีการลงทุนในเวียดนามเพิ่มขึ้น แต่ภาพรวมระบบ        โลจิสติกส์และ Supply Chain ของประเทศไทยมีประสิทธิภาพมากกว่า

ความมั่นคงทางการเมือง

เวียดนามเป็นประเทศที่มีประชากรเกือบ 100 ล้านคน มากเป็นอันดับ 9 ของเอเชีย และอันดับ 15 ของโลก มีการปกครองในระบบสาธารณรัฐสังคมนิยม ภาพลักษณ์ระหว่างประเทศ มีความมั่นคงทางการเมือง มีความโปร่งใส (ดัชนี CPI (Corruption Perception Index) ในปี 2019 เวียดนามอยู่อันดับที่ 96 ในขณะที่ไทยอยู่อันดับ 101 จาก 180 ประเทศ) มีนโยบายที่ส่งเสริมการค้าการลงทุนที่ชัดเจน แน่นอน แม้จะเปลี่ยนนายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี นโยบายก็ไม่เปลี่ยนแปลง

คุณภาพผู้นำประเทศและประชากร

จากสภาพของประเทศที่ต้องต่อสู้เพื่อความเป็นเอกราชจากการปกครองของต่างชาติ การทำสงครามกับฝรั่งเศส อเมริกา มายาวนาน ประกอบกับมีผู้นำประเทศที่เสียสละเพื่อประเทศชาติอย่างแท้จริงและต่อเนื่อง ทำให้เวียดนามสามารถรวมพลังประชากรของประเทศในการมุ่งมั่นสร้างตนเองและสร้างอนาคตของประเทศได้อย่างน่าสนใจ**

นอกจากนี้ โครงสร้างประชากรส่วนใหญ่ของเวียดนามอยู่ในวัยทำงาน ในปี 2017 มีประชากรในวัยทำงานมากกว่า 56 ล้านคน ในขณะที่ประชากรวัยทำงานของไทยระหว่างปี 2563-2583 ลดลงจาก 43.2 ล้านคน เป็น 36.5 ล้านคน และไทยมีปัญหาเรื่องคนสูงอายุมากเป็นอันดับ 2 ของอาเซียน ประมาณ 20% ของประชากรไทยเป็นผู้สูงอายุ

Life Style ของชีวิตในเขตเมือง

วิถีชีวิตในเขตเมืองของเวียดนามมีความเป็นสากลมากขึ้น อย่างไรก็ตามเมื่อเทียบกับกรุงเทพฯ หรือเมืองใหญ่ๆ ของไทย เช่น เชียงใหม่ ภูเก็ต วิถีชีวิตและความเป็นอยู่ในเขตเมืองของไทย น่าจะจูงใจชาวต่างชาติได้มากกว่า โดยเฉพาะการพักผ่อนในยามค่ำคืน

ผมยังมีความเชื่อว่าประเทศไทยยังมีความน่าลงทุนในสายตาของนักธุรกิจและนักลงทุนชาวญี่ปุ่น โดยเฉพาะการลงทุนในพื้นที่ EEC ซึ่งเน้นการใช้เทคโนโลยีระดับสูง เพียงแต่เขาจะพิจารณาเป็นประเภทอุตสาหกรรม ในขณะเดียวกันก็ต้องยอมรับว่าประเทศไทยต้องกลับมาพิจารณาปัจจัยต่างๆ ว่าอะไรเป็นจุดแข็งที่จะนำไปสร้างโอกาสเพื่อดึงดูดนักลงทุนไทยและนักลงทุนญี่ปุ่น อะไรเป็นจุดอ่อนและอุปสรรคต่อการดึงดูดนักลงทุน เพราะนักลงทุนไทยไปลงทุนในเวียดนามไม่น้อยเช่นกัน จากข้อมูลของสำนักงานการค้าต่างประเทศ ณ นครโฮจิมินห์ เมื่อ 9 มิ.ย.59 พบว่านักลงทุนไทยสนใจด้านการควบรวมกิจการหรือเข้าไปถือหุ้น (M&A) โดยมีมากถึง 105 บริษัท  เป็นอุตสาหกรรมการผลิต 53 บริษัท เกษตรและอุตสาหกรรมแปรรูป/ประมง 18 บริษัท บริการ 34 บริษัท

ในส่วนของนักลงทุนไทย คงต้องทบทวนเช่นกันว่าธุรกิจการบริการหรือสินค้าที่ผลิตหรือทำอยู่นั้น ต้องมีการปรับระบบ รูปแบบ เทคนิค และปรับเปลี่ยนยุทธศาสตร์หรือกลยุทธ์อย่างไรเพื่อสร้างความได้เปรียบด้านต้นทุน เพิ่มประสิทธิภาพ โดยต้องมีเทคโนโลยี  ระบบโลจิสติกส์และบุคลากรเป็นปัจจัยสำคัญ และที่สำคัญ เจ้าของกิจการ นักบริหาร นักลงทุน ให้ความสำคัญหรือมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องสิทธิประโยชน์ภาษีอากรจากกรอบความตกลงทางการค้าแค่ไหน บริหารและใช้เป็นหรือไม่ รวมถึงมีกลยุทธ์ในด้านการบริหาร Logistics การใช้เทคโนโลยีและการบริหารทรัพยากรมนุษย์เพื่อสร้างความได้เปรียบในเชิงการแข่งขันมากน้อยเพียงใด

ประเด็นสำคัญโดยเฉพาะนักการเมืองและกลไกภาครัฐต้องมีบทบาทส่งเสริมและสร้างแรงจูงใจให้แก่นักลงทุนญี่ปุ่นและนักลงทุนไทยอย่างจริงใจ โปร่งใส ในการเอื้อและจูงใจนักลงทุน

ทั้งหมดเป็นเรื่องที่ทุกฝ่ายต้องให้ความสนใจอย่างจริงจัง พร้อมจะจับมือขับเคลื่อนระบบเศรษฐกิจ การค้า การลงทุน ไปด้วยกัน ไม่ใช่ต่างคนต่างทำหรือตัวใครตัวมัน หรือมุ่งผลประโยชน์ส่วนตนหรือผลประโยชน์พวกพ้อง

อย่างไรก็ตาม หากสงครามทางการค้าระหว่างอเมริกากับจีนยังคงมีต่อไป ความได้เปรียบในด้านสิทธิประโยชน์ภาษีอากรระหว่างประเทศของเวียดนามยังได้เปรียบกว่าไทย ความเชื่อมั่นของนักลงทุนญี่ปุ่นที่มีต่อเวียดนามในด้านความมั่นคงทางการเมือง ความมุ่งมั่นในด้านความโปร่งใส คุณภาพของผู้นำประเทศและประชากรมากกว่าไทย หากเป็นเช่นนั้น ก็เป็นที่แน่นอนว่านักลงทุนญี่ปุ่นจะมองเวียดนามเป็นหลักในการลงทุน ผลิตสินค้า และไม่เฉพาะนักลงทุนญี่ปุ่นเท่านั้น แต่หมายรวมถึงนักลงทุนชาติอื่นๆ รวมถึงนักลงทุนไทยด้วย (โปรดดูตารางปัจจัยเปรียบเทียบ)

8 ตุลาคม 2563